Historia roweru

Jeśli czytasz ten artykuł, prawdopodobnie posiadasz przynajmniej jeden rower, a z pewnością raz na jakiś czas zdarza Ci się porozmawiać o kolarskich aktualnościach. Niezależnie, czy rowery interesują Cię od strony stricte praktycznej, czy też spędzasz godziny na żywiołowych dysputach o wyższości Shimano nad Campgnolo, warto znać korzenie naszej pasji. Historia roweru pozwala nam zrozumieć jak ważne cywilizacyjnie okazało się wynalezienie sposobu by siłę mięśni zaprząc do szybszego przemieszczania się i transportu. W 2018r. monachijskie Muzeum Nauki i Techniki (Deutsches Museum von Meisterwerken der Naturwissenschaft und Technik) zorganizowało specjalną wystawę mająca uświetnić 200 lecie wynalezienia roweru.

Oczywiście sama kwestia rocznicy ma charakter umowny – można spierać się czy wynalazek Karla Draisa traktować jako najważniejszego protoplastę współczesnych jednośladów. Przykładowo – Wikipedia wskazuje, że to francuski hrabia Mède de Sivrac zbudował pierwszy prototyp roweru w 1765 lub 1790. Nie ma to dla nas dziś praktycznie żadnego znaczenia. Niemniej przy okazji wystawy przygotowano zgrabne zestawienie najważniejszych „przełomowych” faz historii roweru.

1817: Historia roweru od początku czyli maszyna biegowa („Laufmaschine”)

Latem 1817 roku Karl Freiherr Drais von Sauerbronn po raz pierwszy zaprezentował swoją maszynę do biegania, wzbudzając niemałą sensację. Samo urządzenie zostało opatentowane rok później. W następnych latach udało się zbudować ich kilka tysięcy. Po krótkim okresie fascynacji sprzęt nie zyskał na dłużej akceptacji użytkowników. Na drogach znowu dominowały wozy i dyliżanse ciągnięte przez konie, przy czym pojawiły się pierwsze pojazdy parowe nie zostawiając miejsca dla protoplastów cyklistów.

Dane techniczne:

– drewniana rama

– koła 27-calowe z żelaznymi oponami

– hamulec cierny (tzw. stemplowy) blokujący tylne koło

– olejowane łożyska ślizgowe w mosiężnych tulejach

– układ kierowniczy również z łożyskami ślizgowymi

– wyściełane skórzane siedzisko

Foto: Deutsches Museum

1860: Welocyped („Tretkurbelrad [Veloziped]”)

Za twórcę pierwszego roweru z napędem uznaje się Francuza – Pierre Michaux. Pojazd, pozbawiony jeszcze łańcucha, napędzany był pedałami umieszczonymi na przednim kole, przez co jego sterowność pozostawiała jeszcze sporo do życzenia. Był on jednak znaczącym krokiem do przodu.

Dane techniczne:

– pierwsza stalowa rama

– korba na przednim kole

– drewniane koła z żelaznymi oponami

– waga około 25 kg

– układ kierowniczy z łożyskami ślizgowymi

– proste skórzane siedzisko

1870: Bicykl („Hochrad”)

Pochodzący z Anglii James Starley i William Hunter opatentowali w 1869 koło z drutowymi szprychami. Powiększenie średnicy przedniego koła umożliwiło znacznie szybszą jazdę. Takie konstrukcje znane były w Polsce pod nazwą bicykli. Niemniej w tamtych czasach w naszym kraju uchodziły za przejaw wielkiej ekstrawagancji, a spotkać je można było przede wszystkim w bogatszych krajach Europy i USA.

Dane techniczne:

– rama z kutego żelaza

– początkowo z radialnymi szprychami drewnianymi, później stycznie zaplatanymi do piasty szprychami z drutu

– waga około 40 kg

– hamulec cierny (tzw. stemplowy) blokujący tylne koło

– korba na przednim kole

– pierwsze łożyska kulkowe (ręcznie szlifowane)

– łożyska kulkowe także w sterach

– pierwsze pełne opony z gumy

– pierwsze oświetlenie (świeca w obudowie)

– pierwszy generator sygnałów dźwiękowych (dzwonek rowerowy), technicznie wzorowany na takich, jakimi przywoływano służbę!

Welocyped Foto: Deutsches Museum

Ok. 1880: Rover czyli prawdziwy ojciec współczesnego roweru („Niederrad„)

W połowie lat 80-tych dziewiętnastego wieku John Kemp Starley zaprezentował pojazd wyposażony w koła równej wielkości, co w znaczący sposób poprawiło bezpieczeństwo jazdy (tak, z tego z wysokim kołem łatwo było spaść!). Wprowadzono po raz pierwszy kierownicę połączoną bezpośrednio z widelcem a tylne koło napędzane było przekładnią łańcuchową. W historii roweru – patrząc przez pryzmat obecnych trendów rynkowych – były to najważniejsze innowacje, które pozwoliły na zmniejszenie jego gabarytów do rozsądnych rozmiarów, a jazdę uczyniły zdecydowanie bardziej przystępną.

Dane techniczne:

– Rama stalowa spawana z rurek staje się powoli standardem

– tylne koło napędzane pierwszy raz łańcuchem

– hamulec cierny (tzw. stemplowy) tym razem blokujący tylne koło

– pierwsze dynamo rowerowe (1886 Richard Weber)

– pierwsze hamulce blokujące samą obręcz (1889)

– lampy karbidowe i naftowe zastępują oświetlenie świec

Foto: Deutsches Museum

Lata 90 -te XIX wieku: rama w kształcie trójkąta głównego i tylnych widełek i pierwszy rower typowo damski (Diamantrahmen und Damenfahrrad)

Geometria ram współczesnych rowerów jest zbliżona do tych, które zaczęto produkować pod koniec dziewiętnastego wieku. Wtedy także pojawiły się konstrukcje z obniżoną lub wygiętą górną rurą – ułatwiające wsiadanie paniom. Równej wysokości koła z pneumatycznymi kołami pozwalające na stabilną i wygodna jazdę. Upowszechniają się kierownice „jaskółki”, rower wyposażony jest często w bagażnik a także dodatkowo w pompkę czy zestaw najpotrzebniejszych narzędzi. Jednym słowem – po raz pierwszy rower ma szansę stać się masowym środkiem transportu. Mechanizacja produkcji znacząco obniża ceny i zwiększa dostępność rowerów. Cykliści powoli przestają być postrzegani jako dziwacy, coraz więcej osób dostrzega praktyczne zalety jednośladów.

Dane techniczne:

– opony pneumatyczna wynaleziona przez Johna Boyda Dunlopa w 1888r. (sam pomysł opracował pierwotnie Robert William w 1845r. ale wynalazek został zapomniany)

– pierwsze przerzutki w piaście (1895)

– piasta z wolnobiegiem, z hamulcem typu „torpedo” (1903)

– dynamo rowerowe (wynalazek Fritza Eicherta z 1908r)

– w latach 30-tych XX wieku żarówki i dynama stosowane są już powszechnie

– w 1946r. wprowadzenie przerzutki wykorzystującej kilka kół zębatych

– pojawiają się pierwsze przyrządy pomiarowe w postaci mechanicznych liczników przejechanej odległości

– po 1900r. pojawiają się pierwsze prędkościomierze

Foto: Deutsches Museum

O bardzo popularnym modelu z tej kategorii piszemy osobno na naszym blogu. Mowa o Waffenrad czyli rowerze groźnym tylko z nazwy…

Lata 60-te XX wieku: rower składany („Klapprad”)

Składane rowery były już używane przez wojsko w latach 90-tych XIX wieku. Umożliwiały szybkie przemieszczanie się oddziałów i łatwy transport lekkiego uzbrojenia, pozostały jednak domeną armii. Dopiero upowszechnienie się samochodów osobowych oraz szybki przyrost mieszkańców miast przełożyły się na wzrost popytu na taki model roweru. Dużą popularność zyskują też nieskładane rowery o zmniejszonych rozmiarach.

Dane techniczne:

– w 1963 pojawiają się rowery typu chopper (przedłużone siodło w kształcie banana, mniejsze koła, obniżona geometria)

– od 1972 początki rowerów typu BMX

– pierwsze cyfrowe prędkościomierze w latach 80

– od lat 90-tych XX wieku rowery zaczynają być wyposażane w amortyzatory przednie lub/i amortyzowane tylne zawieszenie

-tworzywa sztuczne zastępują skórę na siodełkach rowerowych

Foto: Deutsches Museum

Dzisiaj: High-tech w popularnych rozwiązaniach („Hightech im gewohnten Grunddesign”)

Od lat 80-tych XX wieku, mimo, że trudno o zasadniczy przełom w konstrukcji roweru, jego poszczególne elementy są cały czas doskonalone. Jednocześnie koncentracja produkcji na Dalekim Wschodzie prowadzi do obniżenia cen. W droższych modelach pojawiają się hamulce tarczowe, amortyzacja, wykorzystanie nowych materiałów jak włókna węglowe. Coraz większą rolę odgrywa fitting, skupiając się na indywidualnym przystosowaniu maszyny do użytkownika. Ogromną popularnością cieszą się rowery wspomagane elektrycznie.

Dane techniczne:

– 1995 pojawiają się pierwsze rowery z napędem (wspomaganiem) elektrycznym

– baterie w połączeniu z lampami LED coraz częściej zastępują dynamo i żarówkę

– upowszechnienie systemów nawigacji

– pierwsze rozwiązania pozwalające połączyć rower z aplikacją na smartfonie

Rozwój technologiczny przyspiesza wykładniczo, przekładając się na wszystkie dziedziny życia, możemy więc spodziewać się kolejnych rowerowych rewolucji. Przykładowo-czy włókna węglowe staną się tak powszechne jak aluminium w rowerach, dla amatorów? Czy E-bike’i wyprą tradycyjne konstrukcje oparte tylko na pracy mięśni?

Potrzebujesz bardziej szczegółowej wiedzy o rozwoju rowerów?

Na stronach brytyjskiego Muzeum Nauki (Science Museum Group) znajduje się imponująca kolekcja zdjęć modeli rowerów, która dokumentuje różne fazy i kierunki rozwoju tego środka transportu.

Chcesz wiedzieć więcej?

Jeśli interesuje Cię bardziej szczegółowa historia rozwoju poszczególnych rozwiązań technicznych stosowanych w rowerach to polecamy świetny materiał w języku angielskim do ściągnięcia z naszej strony: